“Trang trí Khai quang” (开光装饰) trên ấm tử sa là gì?
Trang trí Khai quang chỉ kỹ pháp bố cục các khoảng trống có hình dạng nhất định trên thân ấm, thông qua cách xử lý đất màu, sắc liệu, đường nét hoặc tạo hình, để tạo nên những vùng không gian mở mang tính trang trí.
Các hình dạng khai quang thường thấy gồm:
• Hình tròn, hình bầu dục (椭圆形),
• Hình chữ nhật, hình phương thịnh (方胜形 – biểu tượng cát tường cổ),
• Hình nan quạt (扇面形),
• Hình quả đào (桃形),
• Hình thoi (菱形)…
Nguồn gốc của kỹ pháp này bắt nguồn từ cấu trúc cửa sổ trong kiến trúc cổ (古建窗户), sau này được nghệ nhân ấm tử sa phát triển thành ngôn ngữ tạo hình riêng.
Trong các vùng khai quang, đặc biệt là khai quang nền gấm (锦地开光) – tức là nền ấm phủ đầy họa tiết, nhưng riêng vùng khai quang để trống hoặc xử lý khác biệt – thường phối sắc bằng các màu đất hoặc men màu tương phản, hiếm khi thấy khắc chữ (镌刻) hay họa bùn (泥绘).
Một số dạng khai quang trang trí thường gặp:
• Khai quang xuyên thủng họa tiết hoa báu (宝相花镂空开光): vùng khai quang được khoét thủng tạo hình hoa báu (biểu tượng Phật giáo), vừa để trang trí vừa tạo thị giác xuyên sáng;
• Khai quang họa sắc (彩绘开光): vẽ màu trong vùng khai quang;
• Khai quang phối men phấn sắc hoặc pháp lang (珐琅粉彩开光): sử dụng phấn màu (粉彩) hoặc pháp lang (珐琅) trong vùng khai quang để làm nổi bật chủ đề.
