Dấu ấn (钤印), lạc khoản (款识) và minh khắc (铭刻) trên ấm tử sa có ý nghĩa quan trọng gì?
Với các nghệ nhân chế tác tử sa cao tay, đặc biệt là các danh gia (名家) và đại sư (高手), việc đóng ấn (钤印) và khắc minh (铭刻) luôn được chú trọng kỹ lưỡng, bởi nhiều khi ấn chương và minh văn đều xuất phát từ những người am tường kim thạch học (金石) – tức nghệ thuật khắc ấn và thư pháp trên đồng, đá, gốm cổ.
Vết dao trong ấn kim thạch (金石刀痕) đều mô phỏng thật, song do hình dáng, kích thước và tỷ lệ co ngót sau khi nung thay đổi khá lớn, lại cộng thêm thói quen đóng ấn khác nhau của từng nghệ nhân, nên chỉ cần quan sát cẩn thận, vẫn có thể phân biệt thật – giả.
Một món tác phẩm quý (珍品), tác giả thường ngầm khắc những ký hiệu riêng biệt, không dễ bị phát hiện. Những thông tin như:
• Tên hiệu phòng trà hoặc xưởng chế tác (斋室名号)
• Niên hiệu chế tác (制作纪年)
• Tên và mã số tác phẩm (壶名编号)
được khắc minh văn (铭刻), đều là căn cứ quan trọng để giám định chân giả của ấm.
Đặc điểm của dấu ấn (钤印) trên ấm tử sa là gì?
Từ xưa đến nay, các danh gia tử sa (制壶名家) rất chú trọng việc sử dụng ấn chương, đòi hỏi cực kỳ khắt khe về bố cục, hình thức và vị trí. Cụ thể:
1. Chất lượng ấn chương được làm kỹ lưỡng, mang đầy đủ vị kim thạch (金石味) – tức thần thái cổ kính, sâu đậm như ấn cổ.
2. Lực ấn khi đóng phải đều tay, độ sâu đồng nhất, không nông sâu lệch lạc.
3. Vị trí đóng ấn có quy tắc chặt chẽ, đảm bảo tính hài hòa toàn thể:
• Ấn trong nắp (盖内) luôn nằm sát lỗ thông khí
• Ấn đáy (壶底) luôn nằm giữa tâm
• Ấn quai (把梢) luôn đặt dưới gốc quai
• Ấn trên thân (壶腹) thường đặt cuối bài thơ hoặc bức họa
4. Kích thước ấn phải phù hợp với kích thước ấm và vị trí đặt ấn:
• Ấm lớn thì ấn lớn, ấm nhỏ thì ấn nhỏ
• Ấn đáy lớn hơn ấn trên nắp, ấn nắp lớn hơn ấn trên quai
5. Phong cách ấn chương phải hài hòa với phong cách tạo hình của ấm:
• Tác phẩm tinh xảo thì lạc khoản thanh nhã, mỹ lệ
• Tác phẩm phóng khoáng thì lạc khoản mạnh mẽ, dứt khoát
• Tác phẩm trang trọng thì ấn chương vuông vức, cân đối, ổn định