Muốn hiểu về đất tử sa, nhất định phải nắm rõ khái niệm cơ bản về “mục số” (目数) (mesh).
Sau khi nghiền khoáng tử sa thành bột, nhất định phải rây lọc. Mắt rây to thì bột sau khi rây sẽ thô; mắt rây nhỏ thì bột sau khi rây sẽ mịn.
Việc phân chia quy cách rây sàng, quốc tế phổ biến dùng “thước Anh hệ thống” (泰勒制). Tức là số lượng mắt rây trên mỗi inch dài (25.4 mm), được gọi là “mục số” (目数), viết tắt là “mục” (目). Ví dụ “bột đất 60 mục”, nghĩa là loại đất này đã được sàng qua rây có 60 mắt rây trên mỗi inch.
Mục số ít thì mắt rây to, hạt to; mục số nhiều thì mắt rây nhỏ, hạt mịn.
Mục số của đất tử sa dùng cho ấm tử sa thường là bao nhiêu?
Bột đất 40 mục có đường kính hạt lớn nhất là 0.425 mm,
Bột đất 45 mục: 0.355 mm,
Bột đất 50 mục: 0.300 mm,
Bột đất 60 mục: 0.250 mm,
Bột đất 70 mục: 0.212 mm,
Bột đất 80 mục: 0.180 mm,
Bột đất 100 mục: 0.150 mm,
Bột đất 120 mục: 0.125 mm.
Nếu mục số đất tử sa quá cao, hạt đất quá nhỏ, thì khi tạo hình sản phẩm dễ bị biến dạng, tỷ lệ thành phẩm thấp.
Mục số còn ảnh hưởng trực tiếp đến độ thông khí và tỷ lệ hút nước của sản phẩm.
Hiện nay đất luyện thủ công thường được kiểm soát ở khoảng 60 mục.
Loại đất khoảng 60 mục dùng làm ấm, sau khi nung thành phẩm vừa có kết cấu mịn, vừa giữ được cảm giác “cát” tự nhiên, độ bóng sau khi dưỡng cũng tốt, tỷ lệ hút nước khoảng 3%~5%. Thành phần khoáng vật như thạch anh (石英), vân mẫu (云母), hồng thiết khoáng (赤铁矿) sau khi nung có cấu trúc gần giống thủy tinh, nên có khả năng chống chấn tốt, độ thông khí và độ bền vật lý đều cao.
Ấm có thể chịu được sự thay đổi nóng lạnh, có thể thông khí mà không thấm nước, khi pha trà chỉ xảy ra phản ứng vật lý chứ không xảy ra phản ứng hóa học.
Mức “mục số” (目数) của nguyên liệu làm ấm tử sa có luôn là 60 không?
Nguyên liệu thời Minh phần lớn có mục số từ 26–35; đầu thời Thanh là khoảng 35 mục; đến giữa thời Thanh và trước năm 1958, phần lớn đạt khoảng 55–60 mục.
Trước năm 1958, việc chế biến nguyên liệu tử sa ở Nghi Hưng (宜兴紫砂) vẫn chủ yếu là nghiền tay bằng đá mài, độ mịn không vượt quá 60 mục. Đến năm 1958 bắt đầu có máy nghiền bằng bánh xe thép, nhưng độ mịn vẫn được kiểm soát ở mức khoảng 60 mục. Đến năm 1959 bắt đầu sử dụng máy nghiền siêu mịn loại 雷蒙粉碎机 (máy nghiền Raymond), mục số mới bắt đầu tăng cao.