Ấm “Phỏng Cổ”

Ấm “Phỏng Cổ” (仿鼓壶)

Là “phỏng cổ” (仿鼓) hay là “phỏng cổ” (仿古)?

Ngay cả trong các chuyên khảo của các chuyên gia, “phỏng cổ” (仿鼓) và “phỏng cổ” (仿古) cũng thường bị lẫn lộn. Ví dụ, cùng một ấm của Trình Thọ Trân (程寿珍), trong sách Trung Quốc Tử Sa (《中国紫砂》) của Từ Tú Đường (徐秀棠) được gọi là “phỏng cổ” (仿鼓壶), còn trong sách Nghi Hưng Tử Sa Đào (《宜兴紫砂陶》) do Sử Tuấn Đường(史俊棠) chủ biên thì lại được gọi là “phỏng cổ” (仿古壶). Vậy rốt cuộc là cái nào đúng?

Thời Thanh, Thiệu Đại Hanh (邵大亨) sáng tạo kiểu ấm này, cơ bản kế thừa cách làm quai ấm từ ấm “Liên Tử” (莲子壶), thân ấm dẹt tròn, thêm vào khái niệm của cái trống (鼓). Do dáng ấm thắt nhẹ ở phần trên và dưới, bụng phình tròn mượt, hình giống như trống dẹt, nên gọi là ấm “phỏng cổ” (仿鼓壶).

“Phỏng cổ” (仿古) là phỏng theo “phỏng cổ” (仿鼓), là cách Cố Cảnh Chu (顾景舟) khiêm tốn gọi các ấm của mình. Khi còn trẻ, Cố Cảnh Chu đã lấy ấm “phỏng cổ” (仿鼓) của Thiệu Đại Hanh (邵大亨) làm khuôn mẫu, chuyên tâm nghiên cứu, học theo từ tâm ý đến kỹ thuật. Một là để kính trọng di phong của tiền nhân, hai là thể hiện sự thu hoạch sâu sắc, ba là than thở khó có thể vượt qua, bốn là thể hiện lòng ngưỡng mộ. Bởi vậy, ấm ông chế tác được đặt tên là “phỏng cổ” (仿古壶), nghĩa là “phỏng theo ấm phỏng cổ của cổ nhân”.

Đặc điểm chính của ấm “phỏng cổ” (仿鼓壶) là gì?

Ấm “phỏng cổ” là một dáng kinh điển trong dòng quang khí (光器): thân dẹt (扁身), bụng phình (鼓腹), vai cao (耸肩), cổ cao (高颈), đáy gập (包底), nắp ép (压盖), núm tròn (珠钮), vòi cong (弯流), quai tròn (圈把). Nắp và miệng khớp hoàn hảo theo kiểu “tử mẫu tuyến” (子母线), dưới quai tròn có thể có phần thòng (垂). Toàn thể khí cụ tròn trịa chắc nịch, lực ẩn bên trong, xương thịt đều đặn, thu phóng hài hòa, khí khái cổ kính, hình thể căng tròn, như một hơi thở kéo dài liền mạch.

Phối hợp giữa vòi, núm và quai của ấm “phỏng cổ” là nơi thể hiện rõ nhất công lực chế tác: vòi dài, khúc chuyển khéo léo ứng hợp với trọng tâm hơi nâng lên của quai tròn, khiến phần bụng ấm có xu hướng kéo dài sang hai bên; núm nắp khéo léo nhô lên, dẫn dắt trọng tâm ấm hướng lên trên, tạo cảm giác bụng ấm tuy rỗng mà đầy, không lo bị sụp.

Khí độ tổng thể của ấm “phỏng cổ” (仿鼓壶) là gì?

Ấm “phỏng cổ” có dáng căng đầy nhưng không béo tròn, mang lại cảm giác trang trọng, mạnh mẽ.

Ấm “phỏng cổ” nhấn mạnh sự cân đối tổng thể, bố cục chặt chẽ, giữa vòi, quai và thân ấm phối hợp hài hòa; tỷ lệ chiều cao của nắp, cổ, thân ấm thích hợp. Tổng chiều cao từ đáy đến đỉnh nắp (không tính núm) có không gian thay đổi khá linh hoạt, có thể cao hoặc thấp.

Các biến thể chính của ấm “phỏng cổ” (仿鼓壶) là gì?

Tác phẩm nghệ thuật là sáng tạo, thể hiện ý tưởng; tác phẩm phỏng chế là sao chép, thể hiện kỹ nghệ. Các nghệ nhân như Thiệu Đại Hanh (邵大亨), Dư Quốc Lương (俞国良), Hoàng Ngọc Lân (黄玉麟), Trình Thọ Trân (程寿珍), Cố Cảnh Chu (顾景舟) đều có những chiếc ấm “phỏng cổ” (仿鼓壶) xuất sắc, mỗi người một phong cách, mỗi người một kỹ thuật, mỗi người một cõi trời riêng, nhưng đều là kiệt tác truyền thế.