Làm thế nào để phân biệt trang trí Ngũ thái (五彩), Phấn thái (粉彩) và Đấu thái (斗彩) trên ấm tử sa?
Ngũ Thái (五彩)
Còn gọi là “Ngạnh Thái (硬彩)”, là kỹ pháp dùng men màu pháp lang (珐琅料) tô trực tiếp lên phần thân ấm nguyên bản (素胎), không dùng bút để rửa màu hoặc pha loãng.
Màu sắc thể hiện:
• Đậm rực rỡ,
• Không có chuyển sắc hoặc lớp lớp phân tầng,
• Hiệu ứng tương tự tranh in khắc bản nhiều màu (套色版画),
→ Vì vậy cảm giác thị giác tuy mạnh nhưng thiếu chiều sâu.
Phấn Thái (粉彩)
Còn gọi là “Nhuyễn Thái (软彩)”, cũng dùng men pháp lang (珐琅料) phủ lên thân ấm thô (素胎),
sau đó:
• Dùng bút lông để rửa màu (洗开),
• Tùy ý điều chỉnh sắc độ, thêm bớt lớp màu,
• Tạo độ chuyển sáng – tối (层次) và hiệu ứng mờ nhòe kiểu mặc họa vô cốt (没骨渲染).
Ví dụ:
• Hồng chuyển thành phấn hồng,
• Lục thành xanh nhạt,
• Hoàng biến thành vàng chanh…
Hiệu quả thị giác:
• Màu sắc mềm mại, dịu dàng, phấn nhu,
• Bề mặt men phẳng mịn, cho cảm giác có chiều sâu và khối.
Kỹ pháp phấn thái có thể:
• Tỉ mỉ tinh tế, chạm đến từng chi tiết vi tế,
• Phóng khoáng phác thảo, đơn giản mà khí vận,
• Cách điệu biến hình, mang chất trừu tượng – nghệ thuật hóa.
Đấu Thái (斗彩)
Cũng gọi là “Điền Thái (填彩)”, “Đậu Thái (逗彩)”, hoặc “Điểm Thái (点彩)”.
Là kỹ pháp vẽ trực tiếp bằng men màu phấn thái lên thân ấm không phủ nền (不打底色).
Đặc điểm:
• Dùng lục thái (六彩) gồm: lam, lục, hồng, hoàng, hắc, bạch,
• Dùng màu đen (黑彩) hoặc màu khác để vẽ nét viền – gạch khung.
Thịnh hành vào hậu kỳ Càn Long (乾隆后期) nhà Thanh.
Kỹ pháp | Đặc điểm chính | Phong cách thể hiện |
Ngũ Thái | Tô màu dày, không pha loãng, không chuyển sắc. Rực rỡ nhưng phẳng và cứng. | Cứng cáp, giống tranh khắc |
Phấn Thái | Rửa màu bằng bút, có chuyển sắc, nhu hòa, tinh tế, có chiều sâu. | Linh hoạt, có thể tỉ mỉ hoặc phóng khoáng |
Đấu Thái | Dùng trực tiếp màu phấn thái vẽ không nền, viền bằng nét đen hoặc màu khác. | Tương phản mạnh, mang tính trang trí dân gian |