Dáng ấm tử sa có thể phân thành mấy loại lớn?
Từ tự nhiên đến nhân văn, hình thái tạo hình của ấm tử sa (紫砂壶) đã xuất hiện hàng trăm loại kiểu dáng, phong phú vô cùng.
Tuy nhiên, bất luận tạo hình có đa dạng đến đâu, cũng không thể tách rời các yếu tố cấu thành cơ bản của một chiếc ấm, bao gồm:
👉 Thân (壶身), nắp (盖), vòi (流), tay cầm (把), nút ấm (钮) và đáy ấm (底).
Khác biệt chủ yếu là cách chế tác mỗi bộ phận mà thôi.
Mặc dù có thể phân loại theo các chi tiết cấu trúc:
Theo tay cầm (把):
Ấm cầm tay (执壶)
Ấm quai xách (提梁壶)
Ấm quai ngang (横把壶)
Theo đáy ấm (底):
Ấm chân vòng (圈足壶)
Ấm đáy phẳng (平底壶)
Ấm chân đinh (钉足壶)
Ấm đáy lồi ép (捺底壶)
Theo vòi ấm (流):
Vòi thẳng (直流壶)
Vòi cong (曲流壶)
Theo nắp ấm (盖):
Nắp ép (压盖壶)
Nắp chèn (嵌盖壶)
Nắp cắt (截盖壶)
Nhưng trong thực tế, người chơi ấm thường phân loại dựa trên tổng thể hình dáng, đặc biệt là thân ấm (壶身).
Giống như hội họa truyền thống phân tranh thành:
Sơn thủy (山水),
Nhân vật (人物),
Hoa điểu (花鸟)…
Thì tạo hình lập thể của ấm tử sa cũng thường được chia thành ba loại lớn (三大类):
Quang khí (光器) hay còn gọi là Quang hóa (光货) – tức là dáng thuần hình khối, mộc mạc, không hoa văn, cũng gọi là hình học kiểu (几何型)
Hoa khí (花器) hay Hoa hóa (花货) – mang tính tự nhiên kiểu (自然型), tạo hình theo chủ đề tự nhiên như hoa, quả, chim muông
Cân nang khí (筋囊器) hay Cân văn hóa (筋纹货) – tức là kiểu dáng có gân nổi, chia múi, chia đốt, còn gọi là cân văn kiểu (筋纹型)
Trong đó:
Hình học kiểu (几何型) là loại xuất hiện sớm nhất, đã có từ thời Tống (宋代)
Hai kiểu còn lại xuất hiện phổ biến vào thời Minh (明代)
Tuy cũng có thể phân loại theo cao – thấp, lớn – nhỏ, hoặc tỷ lệ thân nắp, nhưng cách phân theo ba nhóm: Quang khí – Hoa khí – Cân nang khí là vừa thuận tiện cho việc phân loại thẩm mỹ – thị trường, vừa khái quát được kỹ pháp chế tác