Ấm “Đoát Cầu” (掇球壶) – ý nghĩa tên gọi là gì?
Từ hình dáng các bộ phận cho đến khối thân chính, ấm thể hiện sự kết hợp của nhiều hình cầu, giống như được vẽ bằng compa.
Thân ấm (壶身) và núm ấm (壶钮) là hình cầu; nắp ấm (壶盖), vòi ấm (起流) và quai ấm (壶把) là bán cầu. Nắp ấm kết hợp hài hòa với phần miệng phía dưới, tạo thành bố cục tĩnh tại nhưng lại có khí động mạnh mẽ, mang lại cảm giác chắc nịch, mộc mạc và hàm súc.
Từ “掇” trong tiếng địa phương nghĩa là xếp chồng, chất lên nhau, nên “掇球” có nghĩa là một tổ hợp các khối cầu được xếp chồng lên nhau.
Do đó, “ấm Đoát Cầu” (掇球壶) là chiếc ấm tạo thành từ một tổ hợp các khối hình cầu được xếp chồng lên nhau.
Ai là người sáng tạo ra ấm “Đoát Cầu” (掇球壶)?
Thiệu Đại Hanh 邵大亨 là người sáng tạo ra ấm “Đoát Cầu”.
Trong sách 《茗壶说》 của Cao Hi 高熙 thời Thanh có ghi:
“Thiệu Đại Hanh giỏi mô phỏng cổ vật, thường nghiền ngẫm và tập vẽ theo các tác phẩm danh tiếng của tiền nhân, theo đuổi đến nơi đến chốn, có khi vượt qua cả người xưa, tác phẩm của ông quý như ngọc bích.”
Đặc điểm hình dáng chính của ấm “Đoát Cầu” (掇球壶):
Nhìn theo trục dọc, hình dáng giống như ba khối cầu lớn–trung–nhỏ xếp chồng lên nhau:
Núm ấm là cầu nhỏ (小圆)
Nắp ấm là phần trên của cầu trung (中圆)
Thân ấm là phần dưới của cầu lớn (大圆)
Điểm cao nhất của núm cầu nằm gần sát đường biên trên của thân cầu lớn → Tạo nên hiệu ứng ba khối cầu xếp chồng, tròn trịa ôm sát nhau
Nhìn theo trục ngang, bố cục giống như bốn viên ngọc tròn nhỏ–lớn–trung–nhỏ xếp hàng ngang:
→ Bố cục dọc–ngang giao nhau, đẩy trọng tâm lên cao, tăng tính ổn định thị giác.
Phần nắp và miệng ấm kết hợp theo dạng văn–võ tuyến (文武线) “trời ép đất” (天压地), nắp có đường gờ to hơn miệng ấm.
Vòi và quai ấm đối xứng tuyệt đối, khoảng cách đều so với thân.
Quai ấm thiết kế trên to dưới nhỏ, phần giữa có thể xỏ vừa hai ngón tay mà không chạm thân.
Vì sao phần dưới của ấm “Đoát Cầu” lại thu vào trong?
Thông thường, phần dưới thân ấm có đường cong hình cầu thu vào trong nhẹ, khiến đường kính đáy nhỏ hơn miệng, từ đó đẩy trọng tâm tổng thể lên cao, tạo hiệu ứng thị giác thanh thoát hơn.
Khi ấm được đặt trên bàn, người dùng nhìn từ trên xuống là chủ yếu, ít khi nhìn ngang trực diện. Nếu phần đáy phình to, sẽ gây cảm giác nặng nề, thô kệch, nên việc thu gọn giúp ấm trở nên tinh tế và nhẹ nhàng hơn về mặt thị giác.
Khác biệt cơ bản giữa ấm “Đoát Cầu” (掇球壶) và ấm “Đoát Chỉ” (掇只壶) là gì?
Về mặt phát triển kiểu dáng: ấm Đoát Chỉ có trước, ấm Đoát Cầu là biến thể sau.
Cũng có ý kiến cho rằng ấm Đoát Cầu bắt nguồn từ ấm Liên Tử (莲子壶), bằng cách loại bỏ núm quai đặc trưng của Liên Tử.
→ Điểm khác biệt cốt lõi:
Đoát Cầu chú trọng yếu tố “cầu” (球), do đó không có chân (⾜), nắp tròn, thân hình trống (圆盖鼓形).
Đoát Chỉ lại thường có chân giả (假圈足) và cấu trúc gần “bình–lọ” truyền thống hơn.